روز شنبه ۱۳ آذر ۱۴۰۰ سانحه‌ای در کارخانه‌های منطقه یکم نیروی دریایی ارتش در بندرعباس به مرگ یکی از درجه‌داران فنی این نیرو و مجروحیت شماری دیگر منجر شد. این سانحه زمانی رخ داد که به علت سهل‌انگاری یکی از فرماندهان نیروی دریایی، ناوچه در دست‌ساخت طلائیه که به حوضچه خشک این تاسیسات منتقل شده بود، پس از آبگیری تعادل خود را از دست داد و واژگون شد که در نتیجه آن استوار یکم اسماعیل دهقانی جان خود را از دست داد.
نیروی دریایی ارتش خبر واژگونی ناوچه طلائیه در بندرعباس را در ابتدا پنهان کرد اما یکی از افراد شاغل در این تاسیسات فیلمی از این ناوچه پس از سانحه مرگبار منتشر کرد. انتشار این فیلم در روز یکشنبه چهاردهم آذرماه هم نتوانست فرماندهان نیروی دریایی ارتش را به پاسخگویی درباره این سانحه مجبور کند و دیری نپایید که نشریه اورشلیم پست اسرائیل از این رخداد خبر داد و عکسی ماهواره‌ای از این ناوچه سانحه دیده پس از واژگونی را منتشر کرد.
از ۲۰ دی ۱۳۹۶ تا به امروز، نیروی دریایی ارتش چهار سانحه بزرگ را پشت سر گذاشته است که از این میان، سه سانحه مرگبار بوده‌اند. ضعف فرماندهی در نتیجه تمرکز و توجه فرماندهان دست‌نشانده این نیرو به مسائل عقیدتی و سیاسی به‌جای امور نظامی و تخصصی را می‌توان از عوامل اصلی بروز این سوانح مرگبار در این نیرو به شمار آورد؛ سوانحی که نه تنها به مرگ نیروهای متخصص آن منجر شده بلکه نابودی باارزش‌ترین شناورهای آن را هم در پی داشته است.
تا به امروز، ناوچه دماوند در دریای خزر در تاریخ ۲۰ دی ۱۳۹۶، شناور پشتیبانی کنارک در دریای عمان در تاریخ ۲۲ اردیبهشت ۱۳۹۹ و از همه مهم‌تر ناو پشتیبانی خارک در نزدیکی بندر جاسک در روز دوم خرداد ۱۴۰۰ درنتیجه سوانح ماه‌های اخیر نیروی دریایی ارتش از بین رفته‌اند؛ شناورها و ناوهایی که نیروی دریایی ارتش نتوانسته است جایگزینی برای آن‌ها بسازد؛ دست‌کم برای ناو خارک این مسئله هرگز محقق نخواهد شد.
درباره ناوچه رزمی/اطلاعاتی طلائیه چه می دانیم؟
کار ساخت ناوچه طلائیه در سال ۱۳۹۱ در تاسیسات کشتی‌سازی شهید باهنر آغاز شد. در ابتدا بنا بود این شناور یک ناو تجسسی و اطلاعاتی باشد و در آغاز «شیراز» نام داشت. برخی از متخصصان بررسی تصاویر ماهواره‌ای با مشاهده تصاویر این ناو در دست‌ساخت تصور کردند که این شناور یک ناوچه رزمی از خانواده موج است اما دیری نپایید که نیروی دریایی ارتش در آذر ۱۳۹۲ رسما اعلام کرد که این شناور یک کشتی تحقیقاتی است. پس از چند سال، نیروی دریایی ارتش ماموریت‌های ناو اطلاعاتی شیراز را «شناسایی و شنود» اعلام کرد.
اگرچه سازه ناو شیراز با ناوچه‌های رزمی کلاس موج تفاوتی نداشت، سازندگان آن تغییری مهم در ساختار رویی آن ایجاد کردند. این تغییر ایجاد آشیانه هلی‌کوپتر و یک پد (محل فرود) هلی‌کوپتر روی عرشه دوم و سوم در پشت ناو بود. با ساخت این پد و آشیانه، امکان حمل یک فروند هلی‌کوپتر همه‌منظوره آگوستا بل۲۱۲ (Agusta Bell AB.212) با این شناور فراهم می‌شد؛ امکانی که در سایر ناوچه‌های کلاس موج لحاظ نشده است.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
بنا بود ناو اطلاعاتی شیراز به انواع رادارها و تجهیزات شنود رادیویی و الکترونیکی ساخته شده در صنایع الکترونیک شیراز (صا ایران) مجهز شود، اما در سال ۱۳۹۸ تصمیم بر این شد که ماهیت ماموریت این ناو از تنها اطلاعاتی به رزمی/اطلاعاتی تغییر داده شود. نام شیراز این شناور هم به «طلائیه» تغییر کرد که نام منطقه‌ای از توابع شهرستان هویزه استان خوزستان است.
تاخیر در ساخت ناوچه طلائیه
نبود بودجه از مهم‌ترین عوامل تاخیر در ساخت ناوچه رزمی/اطلاعاتی طلائیه بود؛ تا جایی که آن را به طولانی‌ترین پروژه ساخت یک شناور در نیروی دریایی ارتش تبدیل کرد. تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهند که کار ساخت سازه و بدنه اصلی این شناور در مرداد ۱۳۹۴ در کارخانه‌های نیروی دریایی ارتش در بندرعباس تکمیل شده است. پس از آن، تکمیل این ناو به دلیل نبود بودجه برای خرید سامانه‌های تسلیحاتی، شناسایی و اطلاعاتی به منظور تعبیه روی آن متوقف شد. پس از به آب انداخته شده بدنه ناوچه شیراز (طلائیه کنونی) در تابستان ۱۳۹۴، این شناور به مدت شش سال بی‌حرکت در اسکله‌های پایگاه یکم نیروی دریایی ارتش در مجاورت کارخانه‌های لنگر انداخت.
در ابتدای سال ۱۴۰۰، هر دو حوضچه خشک و ثابت این کارخانه‌ها را دو فروند از سه فروند زیردریایی کلاس کیلو نیروی دریایی ارتش اشغال کرده بودند؛ زیردریایی‌هایی که یک تعمیراساسی یا اورهال و همچنین ارتقایی جزئی را پشت سر می‌گذاشتند. با تکمیل روند اورهال و ارتقای زیردریایی طارق پس از شش ماه، حوضچه خشک شماره ۱ تاسیسات این کارخانه خالی شد و در نهایت در شهریور ۱۴۰۰، ناو اطلاعاتی شیراز که حالا ناوچه رزمی/اطلاعاتی طلائیه شده بود، به آنجا منتقل شد تا روند ساختش تکمیل شود؛ امری که در پی سانحه روز سیزدهم آذرماه ۱۴۰۰ متوقف شد.
ناوچه طلائیه برای تکمیل به چه تسلیحاتی نیاز دارد؟
نیروی دریایی ارتش به یک توپ ۷۶ میلی‌متری فجر۲۷ برای تعبیه روی عرشه جلویی یا شماره۲ ناوچه نیاز دارد. این توپ در حقیقت نمونه‌ای ایرانی و مهندسی معکوس از توپ ایتالیایی اتو مِلارا (OTO Melara) است که در سال‌های پیش از انقلاب به ایران تحویل داده و روی شناورهای موشک‌انداز کلاس کمان نیروی دریایی ارتش ایران تعبیه شده بود. ساخت این توپ در ایران در سال ۱۳۸۵ آغاز شد و تا به امروز دست‌کم ۱۰ دستگاه از آن تولید و روی ناوچه‌های کلاس سینا و موج تعبیه شده است.
دیگر سلاح مهم که قرار است روی ناوچه طلائیه تعبیه شود، توپ‌های دفاع هوایی سمندند که در حقیقت نمونه مهندسی معکوس شده از اِی کِی-۶۳۰ (AK-630) ساخت روسیه‌اند؛ یک تیربار ضدهوایی ۳۰ میلی‌متری شش لول با نواخت تیر پنج‌هزار گلوله در دقیقه و با برد حداکثر چهار کیلومتر که با سامانه‌های کنترل آتش راداری/اپتیکی هدایت می‌شوند. ناوچه طلائیه قرار است به دو دستگاه از این تیربارهای ضدهوایی مجهز شود که در طرفین آشیانه هلی‌کوپتر آن نصب می‌شوند و می‌توانند از ناو در برابر موشک‌های کروز و ضدکشتی و همچنین بمب‌های نقطه‌زن و هواپیماها و پهپادها محافظت کنند.
علاوه بر توپ فجر ۲۷ و تیربارهای کمند، ناوچه طلائیه به تعداد زیادی از تسلیحات دیگر هم تجهیز خواهد شد؛ از موشک‌های ضدکشتی و کروز سی-۸۰۲ نور تا اژدراندازها. ناوچه طلائیه به دو پرتابگر سه لول با قابلیت حمل شش اژدر مارک ۴۶ هم نیاز دارد. هر پرتابگر سه‌تایی این اژدرها در طرفین ناوچه تعبیه خواهند شد؛ اژدرهایی که سال‌ها است با نام «کوسه» در ایران تولید می‌شوند و حداکثر سرعتشان ۷۴ کیلومتر و بردشان ۱۱ کیلومتر است.
نیروی دریایی ارتش برای ناوچه طلائیه به چه موتورهایی نیاز دارد؟
تسلیحات و سامانه‌های راداری و تجسسی-اطلاعاتی تنها نیازمندی‌های نیروی دریایی ارتش برای تکمیل ناوچه طلائیه نیستند. این ناوچه برای حرکت به موتور احتیاج دارد که تحریم‌ها دستیابی نیروی دریایی به آن را بسیار دشوار کرده است. ناوچه جماران، نخستین شناور از خانواده شناورهای کلاس موج، به دو موتور دیزل فرانسوی هر کدام با توان تولیدی ۱۰ هزار اسب بخار مجهز بود؛ موتورهایی که هر کدام با شفت و گیربکس، یکی از دو پروانه ناو را به حرکت درمی‌آوردند و حداکثر سرعت ۵۶ کیلومتر بر ساعت برابر با ۳۰ گره دریایی را برای آن فراهم می‌کردند.
تحریم‌ها مانع از خرید موتورهای دیزلی برای ناوچه‌های بعدی کلاس موج شد و به همین دلیل، نیروی دریایی ارتش به خرید موتورهای دیزلی بنیان۴ ساخت شرکت دیزل سنگین ایران (دسا) تحت لیسانس مان (MAN) آلمان روی آورد. موتور دیزلی بنیان۴ در حقیقت همان موتور آرکِی۲۱۵ (RK215) است که برای استفاده روی لوکوموتیوهای اِی‌دی۴۳سی (AD43C) شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران که در صنایع واگن سازی پارس ایران مونتاژ و سپس ساخته شدند، تعبیه شده است.
لوکوموتیوهای اِی‌دی۴۳سی بر اساس یک قرارداد ۱۲۵ میلیون دلاری با شرکت فرانسوی آلستوم در سال ۱۳۷۷ در ایران ساخته شدند. ۲۰ دستگاه نخست تا سال ۱۳۷۹ در فرانسه و ۱۰۰ لوکوموتیو باقیمانده در سال‌های ۱۳۷۹ تا ۱۳۸۹ در ایران ساخته شدند و شرکت دِسا مسئولیت ساخت موتورها را بر عهده گرفت؛ موتورهایی که ابتدا توان تولید ۲۸۸۰ کیلو وات برابر با ۳۸۶۰ اسب بخار را داشتند اما به علت نقص‌های فراوان و همچنین توربوشارژرهایشان، توان تولیدی آن‌ها به حداکثر ۲۴۰۰ کیلو وات کاهش یافت.
شرکت دسا اینک برای تامین نیاز نیروی دریایی ارتش به پیشران برای تعبیه روی شناورهای کلاس موج، نوعی از موتور آرکِی۲۵۰ با نام بنیان۴ با قابلیت پنج هزار اسب بخار تولید کرده است. هر ناوچه کلاس موج به چهار موتور از این نوع تجهیز شده است تا توان حداکثر ۲۰ هزار اسب بخار برای این ناوچه تولید میکند.
با تمام این‌ها اکنون مشخص نیست که با سانحه رخ داده برای ناوچه طلائیه در حوضچه شماره۱ تاسیسات کشتی‌سازی نیروی دریایی ارتش در بندرعباس آیا روند تکمیل متوقف خواهد شد یا خیر اما آنچه مشخص است آسیب وارده دست‌کم به بخش تحتانی این شناور درنتیجه واژگونی آن، به‌طورقطع در روند ساخت این شناور تاخیر ایجاد خواهد کرد.
